Czym jest hipochondria
Hipochondria jest to zaburzenie, którego podstawową cechą jest przekonanie o poważnej chorobie lub obawa o jej rozwój. Przekonanie to jest oparte o błędną interpretację oznak lub objawów, które pojawiają się w ciele. Interpretacje te często pociągają za sobą różne negatywne wyobrażenia. Ich treścią jest często uszkodzenie lub niewłaściwe funkcjonowanie określonych narządów, np. migotanie serca, wylew krwi do mózgu lub opanowujący organizm nowotwór.
Osoby z hipochondrią często wielokrotnie badają się u różnych lekarzy w celu zredukowania swoich obaw. Charakterystyczne dla hipochondrii jest to, że w wyniku odpowiednich badań lekarskich (czasem wielokrotnych) nie dochodzi do rozpoznania stanu medycznego, który by w pełni usprawiedliwiał obawy osoby z hipochondrią dotyczące choroby lub oznak fizycznych i objawów. Inaczej mówiąc czasem nawet wielokrotnie powtarzane badania lekarskie nie wykazują żadnej choroby u osoby zgłaszającej się na te badania. Co istotne, osoby z hipochondrią dopuszczają możliwość, że mogą wyolbrzymiać wielkość choroby, której się obawiają lub wcale nie są chore.
Jak dochodzi do hipochondrii
Według poznawczego modelu psychoterapii źródłem, a zarazem czynnikiem podtrzymującym to zaburzenie jest proces błędnego interpretowania prawidłowych oznak i objawów fizycznych jako dowodów na poważną chorobę. Osoby z hipochondrią przewidują w przyszłości własną śmierć lub cierpienie w wyniku własnej choroby.
Do hipochondrii dochodzi w wyniku uruchomienia się u danej osoby negatywnych, dysfunkcjonalnych założeń dotyczących zdrowia pod wpływem jakiegoś krytycznego zdarzenia. Może nim być przeżycie nieoczekiwanych objawów cielesnych, zauważenie niedostrzeganych wcześniej zmian w ciele, śmierć krewnego lub innej bliskiej osoby czy też wystawienie na informacje związane z chorobą.
Czynniki podtrzymujące hipochondrię
Selektywna uwaga
Jednym z głównych czynników podtrzymujących to zaburzenie jest tzw. wybiórcza uwaga. Polega to na przykład na zwiększonej koncentracji na procesach wewnątrz organizmu, jak np. pracy serca, żołądka, jelit, przełyku czy oddychania.
Niektóre osoby z hipochondrią są wyczulone na obserwowalnych z zewnątrz oznakach asymetrii ich ciała. Chodzi o zmiany na skórze, oznaki łysienia, nierównomiernego porostu włosów czy wielkości źrenic. Część osób wykazuje także zwiększone zaabsorbowanie substancjami wydalanymi z organizmu, np. kolorem śliny, kału czy moczu.
Selektywność uwagi nie dotyczy wyłącznie skupiania jej na ciele. U osób z hipochondrią widoczna jest też tendencyjność uwagi wobec pochodzących z zewnątrz negatywnych informacji na tematy choroby. Dotyczy to sytuacji podczas konsultacji klinicznych oraz w odniesieniu do informacji przekazywanych w mediach.
Martwienie się o zdrowie
Martwienie się stanem zdrowia często bywa przejawem nieświadomie przyjętej strategii bycia czujnym. Ma to pozwolić na wykrycie wczesnych symptomów choroby lub też strategii bycia przesądnym, co ma odeprzeć zagrożenie w postaci pozytywnego myślenia. Niestety długotrwałe zamartwianie się stanem zdrowia podtrzymuje nadmiernie wysoką świadomość ciała, co często przyczynia się do powstania różnych innych objawów, np. zaburzeń snu.
Błędy w myśleniu
Do charakterystycznych w hipochondrii błędów poznawczych należą lekceważenie alternatywnych wyjaśnień objawów, selektywna abstrakcja i katastrofizacja. Pierwsze z wymienionych zniekształceń najczęściej dotyczy konsultacji i badań medycznych. Oznacza tendencję do lekceważenia informacji zwrotnych i wyników badań, które nie pozwalają na zdiagnozowanie choroby.
Selektywna abstrakcja również najczęściej dotyczy konsultacji medycznych. Polega na podkreślaniu mniej istotnych informacji zwrotnych oraz odrywaniu ich od kontekstu. Chodzi na przykład o zalecenie przez lekarza ponowienia badań za jakiś czas. Może to zostać potraktowane jako sygnał, że ze zdrowiem danej osoby dzieje się coś złego i wymaga to wzmożonej obserwacji.
Katastrofizacja oznacza w tym przypadku najczęściej wyolbrzymianie znaczenia symptomów przy często towarzyszącej mu niezdolności do przyjęcia czy chociażby rozważenia łagodniejszych wyjaśnień ich wystąpienia.
Hipochondria a błędne interpretacje fizycznych objawów lęku
Częstą reakcją towarzyszącą błędnym interpretacjom różnych objawów fizycznych jest lęk. Charakterystycznym dla hipochondrii przedmiotem błędnych interpretacji są fizjologiczne objawy przeżywanego lęku. Chodzi tutaj o różne zmiany w procesach wegetatywnych, jak np. czynności jelit, pracy serca czy wzorcach snu. Zmiany te wynikają z podwyższonego poziomu pobudzenia, jednak często same stają się przedmiotem różnych negatywnych myśli związanych z obecnością choroby czy jakiejś poważnej patologii organicznej.
Badanie własnego ciała
Dość często występującym w hipochondrii czynnikiem podtrzymującym jest wielokrotnie przeprowadzane samodzielnie badanie własnego ciała. Polega to najczęściej na obmacywaniu brzucha, piersi czy jąder w poszukiwaniu bolesnych miejsc czy guzów. Te czynności mogą prowadzić do różnych urazów tkanek znajdujących się w tych obszarach ciała i bolesnej wrażliwości tych miejsc. Bywa to dalej błędnie interpretowane jako oznaka poważnej choroby.
Inne formy badania to np. sprawdzanie prawidłowego funkcjonowania płuc poprzez głębokie oddychanie czy też sprawdzanie nieprawidłowości w gardle poprzez wielokrotne przełykanie. Te formy zachowań również mogą doprowadzić do nadwerężenia mięśni i związanych z tym dolegliwości.
Unikanie dotychczasowych aktywności
Osoby z hipochondrią często unikają różnych czynności, które wcześniej wykonywały. Chodzi najczęściej o wytężony wysiłek fizyczny, np. jazdę na rowerze w przypadku podejrzewania u siebie przez mężczyznę nowotworu jąder. Inna forma unikania może dotyczyć sytuacji, które mogą aktywować martwienie się stanem zdrowia i lęk o zdrowie, np. unikanie informacji medialnych na temat różnych chorób.
Zachowania zabezpieczające
W hipochondrii mamy często do czynienia z różnego rodzaju zachowaniami, które w zamierzeniu mają zapobiec pojawieniu się choroby w przyszłości. Do częstych tego rodzaju strategii zapobiegawczych należą przyjmowanie różnego rodzaju medykamentów. Przykładem może być aspiryna przy obawach związanych z chorobą serca czy też suplementy diety, np. preparaty witaminowe, przy całkowitym braku medycznych wskazań. Zachowania zabezpieczające paradoksalnie prowadzą do wzmożonego zaabsorbowania kwestiami zdrowia i chorób. Mogą także podtrzymywać różnego rodzaju negatywne przekonania dotyczące własnego organizmu, np. że jest osłabiony.
Innym zachowaniem zabezpieczającym bywa czasami stosowanie długiego odpoczynku. Może to powodować problemy, ponieważ prowadzi często do obniżenia sprawności fizycznej i wytrzymałości, co następnie może zostać uznane przez daną osobę za oznaki poważnej choroby.
Częste wizyty u lekarzy
Wielokrotne wizyty u lekarzy osób z hipochondrią są formą poszukiwania otuchy, tj. redukowania swoich obaw. Często przybiera to postać chodzenia do specjalistów i proszenia lub wręcz wymuszania na nich przeprowadzania ponownych badań czy testów. Rodzi to różnego rodzaju problemy psychologiczne.
Przede wszystkim osoby, które odbyły wizyty u wielu specjalistów mogły otrzymać sprzeczne lub niespójne informacje zwrotne dotyczące objawów, z którymi się zgłosiły. Po licznych spotkania z lekarzami mogą odnieść wrażenie, że nie są traktowani poważnie. To z kolei może powodować u tych osób chęć poddania się kolejnym badaniom, ale także rozwijać w nich negatywne przekonania na temat kompetencji lekarzy.
Do innych sposobów poszukiwania otuchy należą częste zadawanie bliskim pytań dotyczących objawów czy też po prostu uporczywe opisywanie ich, a także studiowanie artykułów i książek o tematyce medycznej. Ma to na celu postawienie sobie diagnozy i wykluczenie poważnej choroby.
Artykuł ten może Tobie pomóc w rozpoznaniu u siebie problemu z hipochondrią i rozpoczęciu pracy nad tym.
Niniejszy artykuł nie zastąpi jednak psychoterapii prowadzonej przez wykwalifikowanego psychoterapeutę. Jeśli zauważasz u siebie opisany problem i nie potrafisz poradzić sobie z nim samodzielnie, to zachęcam Cię do poszukania pomocy u wykwalifikowanego specjalisty.
Autor artykułu: Dawid Frąckowiak
Artykuł został przygotowany na podstawie:
Beck, J. S. (2012). Terapia poznawczo – behawioralna. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Leahy, R. L. (2017). Techniki terapii poznawczej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Popiel, A. i Pragłowska, E. (2014). Psychoterapia poznawczo – behawioralna. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
Jeśli oceniasz ten artykuł jako interesujący i przydatny, udostępnij go proszę na Facebook’u za pośrednictwem mojego fanpage’a. Dzięki temu inne osoby będą również miały możliwość go przeczytać. Możesz również polubić mój fanpage, dzięki czemu za każdym razem otrzymasz ode mnie informacje o kolejnych artykułach.
Zajmuję się psychoterapią indywidualną osób dorosłych. Pracuję między innymi nad problemami emocjonalnymi, lękiem, trudnościami w relacjach z innymi ludźmi, samotnością, trudnościami w wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb, kryzysami egzystencjalnymi oraz tożsamościowymi. Pomagam również osobom, które doświadczyły traumy lub przeżywają długotrwały stres, a także tym, którzy zmagają się z trudnościami w związkach. Uczę jak radzić sobie z sytuacjami stresowymi, stanami przygnębienia i bezradności oraz urazami emocjonalnymi. Więcej informacji na mój temat znajdziesz w zakładce O mnie .
Zapraszam również na mój fanpage na Facebook’u https://www.facebook.com/kunowemu oraz na założoną przeze mnie grupę Facebook’u https://www.facebook.com/groups/1138613156185470.
Listę moich kwalifikacji zawodowych, tj. dyplomów ukończenia studiów, zaświadczeń o ukończonych kursach i szkoleniach znajdziesz tutaj: Kwalifikacje.